* Trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự do tình thế cấp thiết
"Tình thế cấp thiết là tình thế của người vì muốn tránh gây thiệt hại cho quyền, lợi ích hợp pháp của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà không còn cách nào khác là phải gây một thiệt hại nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn ngừa.
Hành vi gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết không phải là tội phạm." (khoản 1 Điều 23 Bộ luật hình sự 2015)
Cũng giống như các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự khác, tình thế cấp thiết đặt những người trong tình thế đó vào trường hợp không thể tự do lựa chọn cách ứng xử đúng, đáp ứng nhu cầu của xã hội. Việc gây thiệt hại của họ là để nhằm bảo vệ và tránh gây thiệt hại khác lớn hơn. Do đó, việc này khiến họ không có lỗi với hành vi gây thiệt hại của mình. Họ sẽ được loại trừ trách nhiệm hình sự.
Tuy nhiên, cũng như phòng vệ chính đáng, chế định tình thế cấp thiết là quyền của mỗi công dân và cũng có những giới hạn, điều kiện nhất định để đảm bảo cho công dân thực hiện đúng quyền của mình.
Thứ nhất, về cơ sở phát sinh quyền hành động trong tình thế cấp thiết. Người đang trong tình thế cấp thiết chỉ có quyền hành động khi có nguy cơ đang thực tế đe doạ gây thiệt hại cho quan hệ xã hội cần được bảo vệ và để ngăn chặn nguy cơ đó chỉ còn cách phải gây thiệt hại khác, nhỏ hơn. Biện pháp gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết chỉ được coi là hợp pháp khi không còn biện pháp khác (biện pháp không gây thiệt hại)
Tuy nhiên, một điểm khác biệt cần lưu ý giữa phòng vệ chính đáng và tình thế cấp thiết là:. Trong phòng vệ chính đáng, dù khi vẫn còn biện pháp khác không gây thiệt hại thì việc phòng vệ chính đáng vẫn hợp pháp vì hành vi chống trả thực chất là hành vi đấu tranh trực tiếp với tội phạm, là hành vi cần thiết với mọi trường hợp. Còn trong tình thế cấp thiết, nếu vẫn còn biện pháp khác không gây thiệt hại mà vẫn có thể bảo vệ lợi ích đang bị đe doạ thì việc gây thiệt hại là không cần thiết và hành động trong tình thế cấp thiết cũng không được đặt ra. Nếu cố tình gây thiệt hại trong trường hợp này, người đó sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự.
Thứ hai, về việc so sánh hai thiệt hại, thiệt hại gây ra phải nhỏ hơn để ngăn ngừa thiệt hại lớn hơn. Việc so sánh này phải được xét về cả tính chất và mức độ thiệt hại. Tuy nhiên, trên thực tế, đôi khi những thiệt hại được đặt ra rất khó để cân, đo, đong, đếm chính xác được. Do đó, tuỳ vào từng vụ việc và hoàn cảnh khách quan, các cơ quan có thẩm quyền sẽ xem xét để quyết định.
* Về trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết
Vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết là trường hợp thiệt hại gây ra rõ ràng vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết, thì người gây thiệt hại đó phải chịu trách nhiệm hình sự.
Người có hành vi vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự với tội danh có cấu thành tội phạm thoả mãn các hành vi họ đã thực hiện. Tuy nhiên, khi xem xét để quyết định, đây sẽ là một tình tiết giảm nhẹ hình phạt theo quy định tại điểm c Điều 51 Bộ luật hình sự 2015.
Nếu có bất kỳ thắc mắc nào chưa rõ cần hỗ trợ, Quý khách hàng vui lòng liên hệ Tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến 24/7 số: 1900.6590 để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất. Trân trọng!
